الغیبة (شیخ طوسی)«کتاب الغیبة» که نام دیگر آن، «اثبات الغیبة» است، اثر شیخ الطائفة، شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن طوسی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی جهان تشیع و شخصیت مورد اعتماد شیعه در قرن پنجم هجری است (۳۸۵- ۴۶۰ ق). ۱ - معرفی اجمالیاین کتاب، به زبان عربی و درباره غیبت امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و مسائل مربوط به آن است. این کتاب، از بهترین کتاب‌هایی است که توسط علمای شیعه، درباره امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، نگاشته شده و شامل بهترین دلایل عقلی و شرعی بر وجود امام زمان و غیبت و ظهور آن حضرت در آخر الزمان است. این کتاب، از زمان نگارش تا به حال در طول هزار سال، پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه بوده و بزرگان، در تالیفات خود بسیار به آن استناد کرده و از آن نقل نموده‌اند. علامه، شیخ آقا بزرگ تهرانی، درباره این کتاب، می‌فرماید: «و کتاب الغیبة للشیخ الطوسی- هذا- هو من الکتب القدیمة الذی یمتاز علی غیره، فانه قد تضمن اقوی الحجج و البراهین العقلیة و النقلیة علی وجود الامام الثانی عشر محمد بن الحسن صاحب الزمان علیه‌السّلام و علی غیبته فی هذا العصر ثم ظهوره فی آخر الزمان فیملا الارض قسطا و عدلا بعد ما ملئت ظلما و جورا». ۲ - مقدمه کتابشیخ طوسی، در مقدمه کتاب، انگیزه خود را از نگارش این کتاب، این گونه بیان می‌فرماید: «من، این کتاب را به درخواست شیخی بزرگوار که خداوند عمر ایشان را طولانی گرداند نگاشتم؛ ایشان، درخواست فرموده بودند تا کتابی در باره غیبت صاحب الزمان املا نمایم و در آن، سبب غیبت آن حضرت و علت طول کشیدن آن و... را بیان کنم و اینکه چرا آن حضرت ظهور نمی‌کند؟ آیا مانعی در کار است؟ آن مانع چیست؟ و... من هم درخواست این شیخ بزرگوار را اجابت نموده و امر ایشان را اطاعت کردم. تاریخ نگارش این کتاب، حدودا ۴۴۴ تا ۴۴۷ ق، بوده است؛ یعنی ۱۳ سال قبل از وفات شیخ و در دورانی که ایشان در بغداد زندگی می‌کردند. کتاب، دارای هشت فصل است. ۳ - گزارش محتواکتاب الغیبة، از بهترین و مهم‌ترین و کامل‌ترین منابع شیعه در مورد مسئله غیبت امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف است. در این کتاب، به علت و انگیزه غیبت امام زمان و حکمت الهی که موجب آن گردیده اشاره شده است. شیخ طوسی، در نگارش این اثر ارزشمند و گران بها شیوه‌هایی نو و ابتکاری به کار گرفته و به تمام جوانب غیبت امام زمان اشاره نموده و با استدلال به قرآن و روایات پیامبر و ائمه معصومین علیه‌السّلام و حکم عقل، به پاسخ گویی شبهات و اشکالات مخالفین پرداخته است. این کتاب، شامل بسیاری از فضایل امام زمان است و سیره و روش آن حضرت را در زمان غیبت و هنگام ظهور بیان کرده و بسیاری از علائم ظهور وی را ذکر نموده است. شیخ، خود، در این باره می‌فرماید: «من، اگر چه وقتم کم و فکرم مشغول و مشکلات و موانع زندگی نیز فراوان است و حوادث ناگوار در این دوران، یکی پس از دیگری اتفاق می‌افتد... به نکاتی اشاره خواهم داشت که هیچ جای شک و تردیدی باقی نگذارد و سخنم را نیز طولانی نمی‌کنم، چرا که اصحاب و اساتید و مشایخ ما در این باره کتاب‌های فراوانی نگاشته‌اند و در آن، به شرح و بسط کامل مسئله امامت پرداخته‌اند. من، در این کتاب، در صدد پاسخ گویی به سؤالات گوناگون در این باره هستم و برای تایید سخنان خود، به برخی از روایات نیز استناد خواهم کرد تا موجب تاکید و پذیرش آن از جانب علاقه مندان به روایات گردد و از خداوند متعال در انجام این مهم یاری می‌جویم». ۴ - نگارش کتابنگارش این کتاب، قبل از آتش سوزی کتاب خانه شیخ طوسی بوده و شیخ، در هنگام نگارش آن، به خیلی از منابع مهم و اصول قدما و کتاب‌های معتبر خطی و نسخه‌های اولیه آنها دست رسی داشته و این خود بر ارزش و اعتبار کتاب می‌افزاید و آن را از میان سایر کتب مشابه، ممتاز می‌گرداند. (کتابخانه شیخ طوسی، از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های مهم آن دوران و از غنی‌ترین آنها به شمار می‌رفته که شامل بسیاری از نسخه‌های منحصر به فرد و اصول چهارصدگانه شیعه بوده و بسیاری از آنها به دست یاران ائمه علیه‌السّلام نگاشته شده بود و سوختن آن کتاب خانه یکی از غم انگیزترین حوادث ناگوار جهان اسلام به شمار می‌آید. نکته مهم دیگر، آنکه اکثر کتاب‌های شیخ طوسی و مهم‌ترین آنها با استفاده از کتاب‌های این کتاب خانه نگاشته شده و این هم موجب حفظ و بقای مطالب ارزش مند آن کتاب‌ها گردیده و هم موجب ارزش و اعتبار فراوان کتاب‌های شیخ طوسی گشته است). ۵ - نسخه شناسی۱. نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس که به خط محمد معروف، است. این نسخه، با خط نستعلیق زیبا و در تاریخ ۲۶ ربیع الثانی سال ۱۰۷۴ ق، در مشهد مقدس، نوشته شده است و از اول تا آخر، تصحیح و مقابله شده است. ۲. نسخه‌ای دیگر در کتاب خانه آستان قدس رضوی که تاریخ نگارش آن، ۱۰۸۹ ق، است. ۳. نسخه‌ای در کتابخانه مدرسه فیضیه در شهر مقدس قم که تاریخ نگارش آن، ۱۰۸۵ ق و به خط خلف بن یوسف بن نجم نجفی است. ۴. نسخه‌ای در خزانه نسخه‌های خطی در کتاب خانه حضرت آیة الله نجفی مرعشی در شهر مقدس قم که توسط ملا عباس قلی شمس العلما نگاشته شده است. ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |